Dezenfeksiyon hastalık yapıcı (patojen) organizmaların yok edilmesi veya
etkisiz (inactive) hale getirilmesi işlemidir. Dezenfeksiyon bu yönüyle bakteri,
algler, sporlar ve virüsler gibi tüm organizmaların yok edildiği sterilizasyon
işleminden ayrılır. Gerçekte Dezenfeksiyon işlemi ile etkisiz hale getirilemeyen
hastalık yapıcı organizmalarda bulunmaktadır.
Dezenfeksiyon tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Örneğin suyun bakır ve gümüş
kaplarda saklanması, suyun kaynatılması gibi uygulamalar bilinçsizce de olsa
tarihin eski devirlerinden başlayarak yapılan Dezenfeksiyon işlemleridir.
1800’lü yıllarda tifo, dizanteri gibi salgın salgın hastalıkların önlenmesinde
yavaş kum filtresi gibi arıtma uygulamalarının yararı olduğu belirlenmiştir.
Gerçek anlamda Dezenfeksiyon ilk defa 1904 yılında bir tifo salgınında sodyum
hipoklorit ile klorlama yapılarak önlenmesiyle başlanmış ve Dezenfeksiyon
uygulamaları hızla yaygınlaşmıştır.
Dezenfeksiyon Çeşitleri
Oksidasyon amacıyla kullanılan başlıca dezenfektanlar; Kimyasal dezenfektanlar,
Fiziksel dezenfektanlar, Mekanik dezenfektanlar ve Radyasyon ile
dezenfeksiyondur. Bu uygulamalar aşağıda açıklanmıştır.
Kimyasal dezenfektanlar yaygın şekilde kullanılmaktadır. Dezenfektan etkisi olan
çok sayıda kimyasal madde olmakla birlikte, bunlar arasında etkisi,
uygulanabilirliği ve uygulama kolaylığı gibi çeşitli koşulları sağlayan madde
sayısı sınırlıdır.Başlıca kimyasal dezenfektanlar:
-Aldehitler ( Gluteraldehit ve ortho-phthalaldehyde - OPA )
-Klor ve klor bileşikleri
-Brom
-İyot
-Ozon
-Fenoller
-Alkoller
-Ağır metal ve bileşikleri
-Kuaterner amonyum tuzları
-Hidrojen peroksit
-Potasyum permanganat
-Asit ve bazlardır.
Fiziksel olarak dezenfeksiyon ısı, ışık ve akustik (ses dalgaları-Ultrasound)
dezenfeksiyonu ile sağlanmaktadır. Isı ile dezenfeksiyonun maliyeti yüksek
olduğundan gıda endüstrisi gibi kısıtlı bir uygulama alanı vardır. Işık , güneş
ışığı ve özellikle ultraviole ışık olarak dezenfeksiyon etkisine sahiptir. Ancak
su ve su içindeki asılı maddeleri ve çözünmüş maddelerin ışığı absorbe etme
özellikleri nedeniyle uygulama güçlükleri bulunmaktadır. Ultraviole ile
dezenfeksiyon küçük tesislerde yaygınlık kazanmaktadır. Akustik dezenfeksiyon
ultrasonik dalgalar üretimi ile yapılır. Bu uygulama küçük ölçekli temizlik
işlerinde yaygındır.
Mekanik dezenfeksiyon su ve atıksu arıtımında yer verilen çeşitli arıtma
yöntemleri içerisinde gerçekleşir. Filtrasyon, kimyasal çöktürme, basit çöktürme
gibi işlem ve proses değişik verimlerde mikroorganizma giderimi sağlamaktadır.
Radyasyon ile dezenfeksiyon elektromanyetik veya diğer tür ışınlama ile
yapılabilmektedir.